Хяргас нуурт "Лох Нессийн луу" амьдардаг

Монгол орны Хяргас нуурын эргээс олдсон нэгэн хачирхалтай ул мөрийг Оросын шинжээчид тайлахаар чармайж байгаа аж. Нуурын эрэг дээр үе үе гарч ирдэг энэ мөр хэвлээр явагч томоохон амьтных байж болзошгүй. Яг л швейцарын Лох Несс нуурын учир битүүлэг амьтан шиг. Хяргас нуурын эрэг дээр анх 80-аад оны үед том хэмжээтэй ийм ул мөр гарсан байсаныг Виктор Ярмолюкийн удирдсан орос монголын геологийн шинжилгээ судалгааны ангийнхан олжээ.

Оросын геологичид болон амьтан судлаачид дараа дараагын жилүүдэд нуурын эрэг дээр нилээн  хэдэн удаа буудалласан байна. Эрдэмтэд тухай бүр уснаас 1,5 км зайд үргэлжилсэн шинэхэн хэсэг бүлэг мөрнүүдийг олж харж байсан нь нуураас нилээд хэдэн хэвлээр явагч амьтад мөлхөн гарч тэр ч буу хэл хэсэг хугацаанд элсэн дээр хэвтсэн мэт сэтгэгдэл төрүүлсэн байдаг. Харин эл ул мөрнүүд хүн амьтных биш гэдэг нь тогтоогдсон. Салхи, давалгаа мэтээр үүсгэгдээгүй нь ч тодорхой. Хяргас нуурын эрэг орчим хүн амьтан оршдоггүй эзгүй цөл газар бөгөөд суурин газруудаас хэдэн зуун км-ийн зайд оршдог, мөн холгүй орших цорын ганц жуулчны баазын гийчид, малтай нүүдэлчид тэр болгон эрэг рүү нь ойртдоггүй байна. Хамгийн сонирхолтой нь геологичид нуурын дунд хавиас амьтны архирах чимээг сонсчээ. Онц сонирхолтой энэ явдлын учир шалтгааныг тайлахыг тэд хүссэн ч гэсэн санхүүгийн болон өөр бус олон шалтгааны улмаас  нэр хүндтэй эрдэм шинжилгээний анги монголын нуурт  дахин ирж чадаагүй байна.

Зохиолч, олон нийтийн зүтгэлтэн Игорь Гришин өөрийн багийн хамтаар энэ зун Хяргас нуурт хоер дахь удаагаа  ирж байжээ. Эхний удаа  2010 онд ирж цуурай хэмжигч гэх зэрэг сүүлийн үеийн сайн техникүүд ашиглаж байсан байна. Игорь Гришин : Өнгөрсөн удаа янз бүрийн хэмжээтэй мөрнөөс гадна Монголын өөр ямар ч амьтанд харьяалагдахааргүй яснууд олсон. Бас соёоны ор гарсан  загас нилээн хэдэн удаа баригдсан. Гэтэл энэ нуурт алтайн шүдгүй осман гэдэг  цорын ганц төрлийн загас амьдардаг болохыг бид мэднэ.Бид цуурай хэмжигч төхөөрөмжөөр нуурын ероол, хуурай газар дээрх ул мөрийг тэмдэглэж авч чадсан .Энэ ул мөрийг гурван бүлэгт ангилж болох юм. Янз бүрийн хэмжээтэй хэдэн амьтад эсвэл ганц амьтны биеийн олон  хэсгийн ул мөр байх гэж таамаглахад хүргэлээ гэж ярьсан байна.

Гэтэл мөр хайгчид үүнээс гадна элсэн дээгүүр завь юмуу ачааны усан онгоц чирсэн мэт ховил зураасыг олж харжээ. Гэвч Хяргас нуурт хаанаасаа завь, ачааны усан онгоц бий болох билээ, тиймээс шинжээчид энэ бол амьтад чулуу хөдөлгөснөөс үүссэн гэж тогтоосон байна. Судлаачид ном зохиолд эрж хайсны хучинд эрт цагийн усанд амьдрагчид, жишээлбэл, плезиозавр чулуу залгихгүй бол хоолоо боловсруулж чаддаггүй байсныг олж илрүүлжээ.

    Хяргас нуурт очиж үзсэн Валдайн дархан цаазат газрын эрдэм шинжилгээний ажилтан, амьтан судлаач Валерий Николаев эртний асар том хэвлээр явагч байдаг гэх таамаглалыг дэмжиж санал нэгтэй байгаа илэрхийлжээ. Хүмүүс энэ нуурт ойртохоосоо айдаг нь тэдний нэрлэдэгээр «халим» гэх үл мэдэх урьд өмнө харж үзээгүй амьтантай холбоотой. Валерий Николаев :Нутгийн монгол иргэд нуурын орчим ойртон очсон ч нуурыг ер сонирхдоггүй. Тэгсэн хирнээ Хяргас нуурт харьцангүй ойр амьдардаг хүмүүс нууранд асар том амьтан оршдог хэмээн ярьцгаадаг. Энэ бол домог үлгэр төдий яриа гэж үзэх нь ойлгомжтой, гэсэн ч шинжлэх ухааны  түүхэнд тиймэрхүү итгэмээргүй, байж боломгүй ярианаас амьтныг эрж хайх ажил амжилт олж байсан олон тохиолдол бий. Хулсны панда баавгайг ч юмуу 400 сая жилийн хугацаанд өөрчлөгдөөгүй «амьд ашигт малтмал» латимери-загас, анаашны төрлийн окапи, энэ бүгд хэзээ нэгэн цагт домог байсан хэмээн өгүүлсэн байна.

     Хяргас нуурын “эзэн” мөстлөгийн эринээс бүр өмнө дэлхий дээр үлдсэн эртний амьтан байж магадгүй юм. Ертөнцийн өмнө хэсэг, тэр тусмаа Төв Азийг мөстөлтөд  ороогүй билээ. Эрдэмтэд эртний далай тэнгис мөстөх үе буюу плейстоцены тэнгисийн бүс нутагт уг нуурыг хамруулж, алтайн шүдгүй осман загасаар хооллодог тааварлашгүй төрхтэй хэвлээр явагч эртний амьтан үлдсэн байх гэж үзэж байна. Байгалийн энэ оньсгыг тайлахын тулд нэр хүндтэй эрдэмтэд, найдвартай сайн багаж хэрэгслийн тусламжтайгаар нарийн ажиглалт судалгаа хийх шаардлагатай. Эл хуль элсэн цөл мэт нуурын эрэг харь гаригын гадаргуу адил аймшиг түгшүүр төрүүлж өөртөө ойртуулахгүй байгаа мэт.

“Бидэнтэй хамт эрэл шинжилгээний ажиллагаанд оролцсон бүх амьтан судлаачид хэдийгээр хачин мэт санагдав ч эцсийн хоромд явж чадахгүй байсан. Үнэнийг хэлэхэд энэ газар сэтгэлд таагүй санагдсан. Байгалийн бүх үзэгдэл бидний оролцооноос шалтгаалж байгаа юм шиг сэтгэгдэл төрж байлаа. Энэ бүс маш их хуурайшилтай  боловч биднийг буудалмагц хуй салхи босч, 4 хоногийн турш биднийг тойроод аянга цахилгаантай аадар бороо орсон. Ширүүн салхи шуурганаас болоод нууранд шинжилгээ хийхэд төвөгтэй байлаа, агшин зуурын дотор хаашаа ч хамаагүй шидэгдэж дараа нь олж гарахад бэрх аюултай байсан юм» гэж Игорь Гришин ярьсан байна. Гэсэн хэдий ч мөр хайгчид бууж өгөлгүй, дараа жил шинжлэх ухааны албан ёсны төлөөлөгчидтэй дахин ирнэ гэж найдаж байгаа аж.

 

 

Энэ мэдээ танд таалагдаж байвал LIKE хийгээрэй. Танд баярлалаа.