Хүмүүс цагаан будааг хэзээнээс тариалж эхэлсэн бэ?

Цагаан будаа бол дэлхийн оршин суугчдын талаас илүү хувь нь гол хоол хүнс юм. Олон мянган жилийн соёлынхоо туршид будаа нь Азийн ард түмний соёлын салшгүй хэсэг болж чаджээ. Саяхныг хүртэл эрдэмтэд цагаан будааны тариалалт нь МЭӨ 5-р зууны дунд үеэс орчин үеийн Тайландын нутаг дэвсгэр дээр үүссэн гэж үздэг байсан бол сүүлийн үеийн судалгаагаар эдгээр үр тариаг хүн төрөлхтөн хэрэглэж байсан түүх эрт дээр үеэс эрт дээр үеэс тогтоогдож байна.

Мэдээжийн хэрэг, хамгийн эртний будааны хэрэглээний ул мөрийг Азийн орнуудаас олж болно. Хятад, Энэтхэг, тэр ч байтугай алс холын Австрали зэрэг хэд хэдэн мужаас будааны эх орон гэсэн тодотголыг нэн даруй олж харж болно. Хамгийн эртний будааны ул мөрийг нотолсон хамгийн баттай нотолгоо нь орчин үеийн Хятадаас Жэжян мужийн Шаншань хэмээх хөндийгөөс олджээ.

Археологийн малтлагын үеэр эртний савны ёроолоос энэ ургамлын хэд хэдэн иш олдсон. Хадгалалт муутай тул эрдэмтэд ишний насыг шууд бусаар тогтоосон бөгөөд ойролцоох органик үлдэгдэлд нүүрсустөрөгчийн шинжилгээ хийжээ. Нэмж дурдахад шинжээчид ишнээс олдсон фитолитуудад чийг алдахаас хамгаалах үүднээс ургамлын навч дээр үүссэн цахиурын хамгийн жижиг хэсгүүдэд дүн шинжилгээ хийжээ. Сонирхолтой нь, энэхүү зан байдал нь гаршуулсан будааны сортуудын ердийн зүйл бөгөөд тэдгээрийн эзлэх хувийг өндөр хувь хэмжээгээр тооцдог.

Судалгааны үр дүнд үлдэцүүдийн нас 9400 орчим жил болсон байна. Энэ нь Жэжян мужаас олдсон ишийг гар хийцийн будааны хамгийн эртний ул мөр болгодог. Энэ хэсгийн оршин суугчид МЭӨ 8-р зууны эхэн үед будааг амжилттай нутагшуулж байсан нь тогтоогджээ. Энэхүү мэдээлэл нь тухайн ургамлыг 10000 орчим жилийн өмнө гаршуулсаныг харуулсан генетикийн судалгаатай уялдаж байна. Гэсэн хэдий ч өнөөг хүртэл гаршүүлалтийн хангалттай эртний ул мөрийг олох боломжгүй байв.

Сонирхолтой нь, хийсэн судалгаанууд нь Хятад бол будааны өлгий нутаг гэдгийг хоёрдмол утгагүйгээр харуулж чадахгүй байна. Түүхчид энэ ургамлыг нутагшуулах нь Ази, Номхон далайн бүс нутгийн хэд хэдэн цэг дээр нэгэн зэрэг тохиолдож болох байсан гэж үздэг.

Р.Сайхан-Уул

 

Энэ мэдээ танд таалагдаж байвал LIKE хийгээрэй. Танд баярлалаа.