Дэлхий дээр тэнгис ойтой нийлдэг газар байдаг уу?

Дэлхий дээр тэнгис ойтой нийлдэг газар байдаг уу?

Африк, Америк, Австралийн халуун орны орнууд, түүнчлэн Ази тивдэх голын эрэг, ихэвчлэн үерт автдаг бүс нутагт ургадаг модлог ургамалыг Мангр гэх бөгөөд Мангрын ой устай хиллэдэг. Мангр модны зүйлийн ургамлын найрлага нь баялаг биш 20 гаруй зүйл байна. Эдгээр модны ихэнх нь дунд зэргийн хэмжээтэй боловч зарим нь 30 метр хүртэл өндөр ургадаг. Мангрын мод нь жижиг арьсан навчтай, тансаг цагаан цэцэгтэй. Мангр нь бусад ургамалд бүрэн тохиромжгүй нөхцөлд ургасан байдаг. Эдгээр нь завсрын орчинд амьдардаг үнэхээр өвөрмөц ургамал юм.

Тэд бүжиглэж чаддаг моднууд юм.

Индонезийн Сумба арлын мангруудын тухай яг ингэж хэлж болно. Эдгээр моднууд нь өөрөө өвөрмөц боловч Индонезийн энэ буланд бүжиглэж байхдаа хөлдсөн мэт үзэсгэлэнтэй байдаг.

Мангр бол манай гараг дээрх хамгийн гайхалтай экосистемийн нэг юм. Далайн эрэг дээр ургадаг, далайн түрлэгийн үеэр үе үе усанд живдэг. Мангр бол зүгээр нэг мод биш, бүхэл бүтэн биоценоз, ургамал, шавьж, далайн амьдрал, дэлхийн гадаргуу дээрхи хүмүүсийн амьдрах орон зай юм. Сүмбийн мангруудыг асар том ой гэж нэрлэх аргагүй ч эдгээр моднууд нь арал руу жуулчдыг татдаг. Шалтгаан нь маш энгийн эдгээр моднууд нь ер бусын үзэсгэлэнтэй, ялангуяа нар жаргах үед гайхамшигтай харагддагт юм.

Мангрыг арлын хамгийн үзэсгэлэнтэй наран шарлагын газруудын нэг болох Валакири далайн эрэг дээр харж болох бөгөөд мангрууд цагаан элсэрхэг эрэг дээр ургадаг, тунгалаг усаар угаадаг. Мангрууд хамгийн хачирхалтай хэлбэртэй, гэхдээ хоёр ижил муруй модыг олохгүй бөгөөд тус бүр нь өөрийн гэсэн үзэсгэлэнтэйгээр ургадаг. Нар жаргах үед далайн ус татарч, мангр модны үндсийг ил гаргах үед л ид шид болдог.

Мангр бол гайхалтай мод гэсний учир нь давстай усанд дасан зохицсонд байдаг, бусад ургамал хурдан үхдэг. Тэдний үндэсний систем нь давсыг шүүж, далайн эргийг шуурганы долгионоос хамгаалдаг, элэгдлээс хамгаалах байгалийн хамгаалалт, өвөрмөц экосистем юм.

Мангрын шугуй нь жижиг ертөнцийг бүрдүүлдэг жижиг загаснууд Сумба мангруудын үндэст амьдардаг бөгөөд хавч хэлбэртүүд хоргодох оромж болно. Том мангрууд нь хуурай газрын амьтад, тэр дундаа хөхтөн амьтдын орон байр болдог. Харамсалтай нь одоо мангр модыг идэвхтэй тайрч байна. Сүүлийн 40 жилийн хугацаанд манай гараг дээрх модны тал хувь нь алга болсон.

Модыг олон зууны турш түлш болон барилгын ажилд ашиглаж ирсэн тул одоо мангр ой модыг нөхөн сэргээхийг идэвхтэй оролдож байгаа ч жижиг газруудад л ургаж байна.

Далайд хамгийн ойрхон амьдардаг rhizophora модны (Rhizophora mucronata) нэрийг "үндэс тээгч" гэж орчуулдаг. Далайн урсгал багатай үед эдгээр модны их бие нь тулгуур дээр зогсож байгаа мэт харагдах бөгөөд зузаан муруй үндэс нь шаварт гүн шигдэн ордог. Олон тооны үндэс нь мөчир, их биенээс гарч, модыг долгионы даралтыг тэсвэрлэхэд тусалдаг. Энэхүү өвөрмөц ой нь далайн эргийн шугамыг бэхжүүлж, далайтай эцэс төгсгөлгүй тэмцдэг. Мангр модны үндэс нь голын урсгал, урсгалыг зөөвөрлөх лаг тоосонцорыг барьж, бэхжүүлдэг. Унасан навч нь ялзмаг үүсгэж, алхам алхмаар усыг хуурай газар болгон хувиргадаг.

Мангр модыг үржүүлэх нь бас нэгэн гайхамшиг юм. Мангрын үр нь мөчрөөс унжсан жимсэнд соёолж эхэлдэг. Боловсорч гүйцсэн суулгац нь үзүүрээрээ доош унаж, хэдэн цагийн дараа жижиг үндэс нь лаг шаварт бэхлэгддэг. Мангрууд амьд мод гэсэн тодорхойлолтоо ийнхүү биелүүлдэг.

Р.Сайхан-Уул

Эх сурвалж: https://www.vokrugsveta.ru/articles/est-...

 

Энэ мэдээ танд таалагдаж байвал LIKE хийгээрэй. Танд баярлалаа.